Rabu, 21 April 2021

Gurindam

 Gurindam Minang


Bismillah pena kami gorehkan

Lakek nan itam ka nan putiah

Kok salah toloang tunjuakkan

Basudio kami maaliah


Sijarah nagari kami buek

Takuik kok ilang tak manantu

Jikok ado salah jo sasek

Tolong tunjuakkan di nan tahu


Sijarah nagari jo Gurindam

Hapalan anak mudo-mudo

Simpan di hati dalam-dalam

Ingek-ingekkan nak jan lupo


Sijarah usah dihilangkan

Simpanan adaik di pangulu

Kabek arek, buhua sentakkan

Agiahkan di ma ka paralu


Sijarah nagari kami susun

Guno parintang-rintang utak

Ka Allah kami minta ampun

Rido jo maaf ka dunsanak


Abdul Karim Datuak Bandaro

Namo jo gala nan manyusun

Wakatu manulih gurindam nangko

Baumua tujuah puluah tahun


Sambilan baleh sambilan ampek

Tanggal anam bulan salapan

Gurindam nagari kami buek

Mulonyo pena kami cacahkan


Patang kamih malam Jumaek

Lalok sakalok barasian

Takanalah bana sakutiko

Digali tambo jo riwayaek


Elok sijarah dibukukan

Padonyo hilang laleh sajo

Diujuang abaik ka tujuah baleh (1685)

Datanglah niniak nan baduo


Maruhun Sipado jo amai Ameh

Dari Batipuah Sapuluah Koto

Niaik sangajo dalam hati

Mandirikan dusun jo taratak


Mambangun koto jo nagari

Nak laweh alam tampaik tagak

Didirikan dusun jo taratak

Tabangun koto jo nagari


Urang batambah kambang juo

Lah laweh alam tampaek tagak

Hukum dimano malinduangi

Masuak kawasan inyiak nantuo


Sitalang, Sitanang jo Batukambiang

Nagari tigo bahampiaran

Lahianyo hampia bairiang

Turunnyo dari Pariangan


Sitalang, Sitanang jo Batukambiang

Dahulunyo banamo Tigo Luhak

Lahianyo hampia bairiang

Dibawah lareh Sungai Pua


Patitiah adaik di pangulu

Kayu gadang di Sungai Pua

Urek manjelo kiri kanan

Kamudiaknyo sampai ka Marambuang


Kahilianyo sampai ka Sitanang

Dari Marambuang hilia Sitanang mudiak

Sa adaik sa limbago

Mancancang sampapeh


Mambunuah sabangun

Pangulunyo sa adaik

Malinnyo saki taok

Urang tuonyo saundang


Pangulunyo duduak samo randah

Tagak samo tinggi

Adaik barajo ka mupakaek

Dusun nagari lah dibangun


Habih maso batuka maso

Sakiro saratuih limo puluah tahun

Corak diubah dek Bulando (1835)

Dari kawasan inyiak tantuo


Katangan konteler Lubuak Basuang

Cataik sijarah dek nan mudo

Kajadi padoman dek rang kampuang

Bialah maso nak batuka


Kito babaliak ka Sitalang

Ingeki bateh nan baruba

Nagari usah dikisah urang

Nagari salaweh tapak tangan


Himpunan dusun jo taratak

Desanyo duo bagandiangan

Di dalam kawasan niniak mamak

Desa Tandikek di kalang hulu


Kampuang Malayu di tumpuan

Kana riwayaek nan dahulu

Maso di jaman panjajahan

Niaek panjajah maso itu


Ampek nagari disatukan

Tigo nagari lah satuju

Sitalang sajo nan batahan

Tigo nagari lah saiyo


Sitalang sajo nan manantang

Itu riwayaek tigo koto

Sitalang barajo surang

Jadi patitiah di pangulu


Sitalang barajo surang

Pangasiah ka urang lalu

Panyayang ka anak dagang

Adaiek nyo Bodi Chaniago


Datuak Parapatiah nan Sabatang

Islam agamo panduduaknyo

Sandi adaiek di ranah Minang

Duo puluah tujuah pangulu di nagari


Kapalo suku kasadonyo

Sapuluah payuang suku Pili

Tujuah payuang suku Koto

Suku Jambak tigo payuang

Suku Malayu sabuah sajo


Ampek kaum suku Tanjuang

Duo suku Chaniago

Kito sabuikkan satu persatu

Gala pangulu di nagari


Buliah nak samo jimek tahu

Kito mulai dari suku Pili

Partamo Datuak Sinaro nan Gamuak

Kaduo Datuak Sinaro nan Bangun


Elok baguru sambia duduak

Barikan warih turun-tamurun

Katigo Datuak Maruhun Basa

Kaampek Datuak Basa Pili


Kok indak tahu kito barajo

Kok nan alim iyo mangaji

Kalimo Datuak Kunyiang Tinggi

Kaanam Datuak Sinaro Kayo


Tuntuik ilimu kini-kini

Pacik pitaruah di nan mudo

Katujuah Datuak nan Kodoh

Kasalapan Datuak Bandaro Kuniang


Nan elok ambiakka contoh

Nan buruak tulak ka samping

Ka sambilan Datuak Marajo

Datuak Muncak ka nan sapuluah


Elok rajin kito batanyo

Usahokan diri jan takicuah

Suku koto tujuah kaum

Tujuah Datuak pangulu sako


Partamo Datuak Maruhun

Kaduo Datuak Tan Bandaro

Katigo bagala Datuak Kayo

Kaampek Datuak Majo Labiah


Tuah manusie dek sakato

Cilakonyo silang jo salisiah

Kalimo Datuak Maruhun Tinggi

Kaanam Datuak Majo Putiah


Katujuah Datuak Pado Batuah

Kito hiuik mahadang mati

Kok tumbuh silang jo salisiah

Nan pangulu tagak di tangah


Tigo pangulu suku Jambak

Partamo Datuak Majo Sati

Banyak manusie kawan galak

Banyak amalan kawan mati


Kaduo Datuak Maruhun Basa

Katigo Datuak Mangkudun

Adaek jo Sarak jan dilangga

Kok salah capek minta ampun


Duo pangulu Caniago

Partamo bagala Datuak Basa

Kaduo Datuak Tan Gagah

Kokohnyo adek jo limbago


Pangulu tagak di nan bana

Pantangnyo babuek salah

Ampek pangulu suku Tanjuang

Partamo Datuak Bandaro


Hari paneh buliah balindung

Jiko ujan buliah bataduah

Kaduo Datuak Indo Kayo

Katigo Datuak Nagari Basa


Kaampek Datuak Marajo Tanjuang

Kokohnya adaek jo limbago

Pangulu tagak di nan bana

Barulah aman koroang kampuang


Kapalo kaum Suku Malayu

Bagala Datuak Bagindo Sati

Duo puluah tujuah banyak pangulu

Indak mungkin ditambah lai


Tuanku kali salapan baleh

Suluah bendang dalam nagari

Maruhun Sipado jo amai Ameh

Nan mulo-mulo datang ka mari


Maruhun Sipado jo amai Ameh

Urang baduo laki bini

Nan mulo manatau jo manabeh

Rimbo baganti jo nagari


Maruhun Sipado tuo adaek

Amai Ameh bundo kanduang

Digali tambo jo riwayaek

Rimbo ditabeh jadi kampuang


Sitalang barajo surang

Patitiah adaek di pangulu

Panyayang di anak dagang

Pangasiah ka urang lalu


Tentukan bateh jo Sitalang

Kito kaji usua jo asa

Mulai dari Gunung Gadang

Ka rimbo Sikai nan data


Kasarasah batu maengo

Manuju puncak Pimatang Tujuah

Bak mantun warih ditarimo

Dipacik arek diganggam taguah


Kaulua aia balimbek

Kabukik bulek bania balariak

Barikan warih tapek-tapek

Panuah malimbak tunggang mailia


Kabukik sandaran badia

Kahulu batang Sumadang

Manuju rimbo piatu

Pandang padoman di nan lahia


Ambiaklah contoh ka nan manang

Kalau batanyo ka nan tau

Mauju galagah banyak

Di muaro ayia papo


Kawan galak iyo banyak

Kawan manangih jarang basuo

Ka muaro sungai Garinggiang

Awua sarumpun ditujunyo


Kalau manuhuak kawan sairing

Alamek badan ka binaso

Di bukik durian kambiang

Ka bukik batu munsajik


Usah marauik nan lah runciang

Nan lah lapuak jan diarik

Tabuak ka jirak sarang balam

Ka labuak cipan rimbo laweh


Kabatu banyak padang solok

Usah manurang di nan kalam

Jan disambuik nan dak jaleh

Pacik pitaruah elok-elok


Manuju batang tanungkek

Ka mangkudu nan sabatang

Bak nantun warih nan dijawek

Indak buliah dikarang-karang


Taantak ka batuang lanyah

Kamudiak nyo padang kunyik

Niniak mamak tak buliah langah

Taguah-taguah mamacik warih


Batuang balirik ditujunyo

Ka arikia gadang pimatang kabun

Warih dijawek dari nan tuo

Sampai ka cucu turun tamurun


Kasudahannyo ka gunuang gadang

Ka panutuik bateh nagari

Ulayaek pangulu di Sitalang

Indak dapek diubah lai


Bateh nagari lah samo tarang

Namo kampuang dangakan pulo

Kalau mambaco elok batanggang

Banyak ditunjuak di dalamnyo


Sitalang jo Batukambiang

Ditangah-tangah latak punago

Nan tanang nan buliah samiang

Urang nan payah malapeh hao


Kalau masuak ka Sitalang

Kampuang baru jolong basuo

Lah tuo tubuah siginyang

Indakkoh malu di nan mudo


Padang alai pasa malayu

Subanak jo kampuang apa

Piliah dek amai nan ka tuju

Adaek jo sarak jan dilangga


Sitalang pasa rabaa

Manjalang luhua mangkonyo rami

Putuih batagang indak baa

Putuih bakandua ibo hati


Simpang ampek jo kampuang batuang

Sinan musajik urang Sitalang

Elok baringek urang dikampuang

Bateh nagari dikisah urang


Lapeh dari munsajik jamiak

Mulo masuak desa tandikek

Sijarah nagari kami ambiak

Mukasuik warih nan dijawek


Kayu kalek batang paraman

Namo kampuang joloang basuo

Sakileh mato bapandangan

Kalau untuang batamu juo


Kayu Tanam Tandikek tangah

Kampuang lakuak kini lah tingga

Kini tolan bacando lengah

Isuak manjadi buah sasa


Padang Sariak jalan manurun

Lapeh monggoang baru mandaki

Manangih kaciak dalam kalumun

Maliek buruang tabang tinggi


Panyudahi batu palano

Simpang karuah jo Simpang janiah

Bia rugi asa balabo

Namun jariah manantang buliah


Dama Tandikek gatah cayia

Pamuluik balam tigo gayo

Takilek ikan dalam ayia

Tantukan jantan batinonyo


Sitalang barajo surang

Patitih adaek dipangulu

Panyayang di anak datang

Pangasiah ka urang lalu


Ampek munsajik di Sitalang

Simbul agamo di nagari

Bandik mambandik samo gadang

Alamaek sansaro badan diri


Munsajik abrar di tapi ayia

Munsajik taqwa di ateh pasa

Utang ameh buliah dibaia

Namun aqidah usah tajua


Munsajik jamiak di kampuang Batuang

Nurul Iman di Tandikek

Baganduah nan andia jo nan lisuang

Dimalah mancari ka mandapek


Sikola dasarnyo tigo di nagari

Sikola T.K sabuah sajo

Sarahkan anak kini-kini

Kudian banyak kagunonyo


SD Inpres di Padang Panjang

SD Duo di Tandikek

SD Satu di kampuang apa

Wakatu ketek bamain panjang


Dima palajaran nan kadapek

Lah tuo baru manyasa

Sasa dahulu pendapatan

Sasa kudian ndak paguno


Anak paralu disarahkan

Satidaknyo pandai tulih baco

Kalua kaba dalam koran

Anak awak dapek sansaro


Saketek haram baacuahkan

Sabaok indak pandai tulih baco

Koran talatak ateh meja

Awak lah pulang dari musajik


Kopi susu diminum juo

Lapeh rasonyo hauih badan

Dalam koran ado barita

Anak awak masuak rumah sakik


Sabaok indak pandai tulih baco

Saketek haram baacuahkan

Indak mungkin tapinteh lai

Mailia sampai ka muaro


Nan awak iyo lah rugi

Tibo di anak usah tasuo

Sungainyo Batang Sitalang

Mailia sampai ka muaro


Hulunyo di kaki gunung Gadang

Banyak lah ikan dahulunyo

Pado maso dahulunyo

Rimbonyo banyak batalang


Bak nantun warih ditarimo

Asa mulo namo Sitalang

Sitalang ambiak ka namo

Banyak alamaek nan takanduang


Talang nan banyak ka gunonyo

Banyak mampaek ka urang kampuang

Iyo talang namonyo talang

Elok kacolok di malam hari


Nan mudo ambiak ka lamang

Makanan urang sa nagari

Nan tuo anyam ka dindiang

Labiah sakokoh dindiang papan


Jadi sinjato bambu runciang

Dahulu pangusia panjajahan

Saru-eh ambiak ka saluang

Saluang di agiah bapitunang


Kuek saruan di urang kampuang

Urang dirantau capeklah pulang

Ujuangnyo ambiak ka suliang

Hiburan anak mudo-mudo


Iman di dado ka bapaliang

Adaek jo sarak jan dilendo

Kalau diambiak ka parian

Pambao ayia dari parigi


Hauih lapeh tawalah badan

Sajuak rasonyo badan diri

Iyo talang namonyo talang

Pandai-pandai mamakaikan


Kok salah gisia kanai miang

Bisonyo bapantang katawarkan

Talang diambiak ka pambuluah

Saluran ayia ka tapian


Pamandian anak mudo-mudo

Sabuang jo judi jan ditampuah

Lahia batin cilako badan

Tulak batundo ka narako


Ito talang namonyo talang

Sabatang ambiak ka pinggalan

Panjuluak Jambu masak ranum

Urang rantau capeklah pulang


Iboi kampuang jo halaman

Mari kito samo mambangun

Golok rambau panambang talang

Pamaga kabun jo tanaman


Lado di parak rampak mudo

Jikok parantau sagan pulang

Jo wesel pitih angku kirinkan

Itu namonyo lah satu juo


Talang di munggu rabah mudo

Ka tunggak tuo di tangah sawah

Usah bapangku tangan juo

Pitua ka kito nan diumah


Kok samo duduak di palanta

Baso jo basi pakaikan juo

Samo duduak maota-ota

Tataok horpamaek ka nan tuo


Kito salaku urang tuo

Ka jadi contoh karano bana

Mangecek usah banyak nan lato

Jan sampai laluan paja-paja


Kato sapatah ka nan udo

Ka jadi ubek jo panawa

Kalau bagarah bayak nan lato

Awak dianggaok indak baraka


Sitalang barajo surang

Patitih adaek sajak dulu

Panyayang ka anak dagang

Pangasiah ka urang lalu


Pancarian anak nagari

Manuruik salero nan lai lanteh

Nan banyal iyo urang tani

Satangah ado nan maggaleh


Asia tani bao ka balai

Untuak balanjo patang pagi

Sabagian adi jadi pagawai

Karajo mamburuah makan gaji


Ado pulo nan bakadai

Manjua makan-makanan

Nan bagak manjadi kutu balai

Jadi agen di terminal


Ado pulo pai ka rimbo

Mancari manau tabu-tabu

Satangah manjadi tukang tembok

Banyak nan pandai tukang kayu


Satangahnyo pai ka rimbo

Maangkuik kayu anema

Lah dapek pitih ka balanjo

Kabau kuruih murah tajua


Panduduak banyak nan marantau

Mancarikan untuang surang-surang

Batebaran di tiok pulau

Cari induik di kampuang urang


Sampai ka Jawa jo Kalimantan

Irian Jaya jo Sulawesi

Ado pulo masuak angkatan

Jadi tantara jo pulisi


Ado marantau ka Malaysia

Masuak ka Riau Pulau Batam

Satangah marantau pai baraja

Manuntuik ilimu jo kapandaian


Dirantau galeh babelok

Pai malam pulangnyo malam

Tumbuah nasin nan kaelok

Balipek ganda kauntungan


Ado juo nan [ulang siang

Masuak balai kalua balai

Kok tumbuah nasib ka malang

Tajirumuih oto masuk ngarai


Ado nan jadi sopir oto

Masuak kota kalua kota

Satangah padagang kaki limo

Manjuakan galeh jo maota


Satangtah karajo jo pemborong

Sipak sintuang mancari pitih

Surang-surang ado nan sombong

Urang kampuang banyak nan bangih


Satangah ado nan badukun

Maubek urang jo manto-manto

Diminta resep sagalo daun

Barakek yakin cegak juo


Kota Padang jo Pariaman

Padang Panjang jo Bukik Tinggi

Painan Solok Sawah Lunto

Laikan dandang di lautan


Juragan ingek di kamudi

Dunia ko banyak tipu dayo

Lubuak Sikapiang jo Payakumbuah

Batu Sangka Muaro Sijunjuang


Itulah alam Minangkabau

Usah bagaiang di nan rapuah

Cari nan kuek tampek bagantuang

Ingeki badan kok tarambau


Tali nan bapilin tigo

Tungku tigo sajarangan

Kalau pamimpin indak sakato

Jalan buntu bakapanjangan


Tabik minyak karano kampo

Kuek katam karano sapik

Kalau nan salah indak disapo

Sakampuang manaruah sakik


Nan kusuik capek disalasai

Nan karuah capek dipajaniah

Sarahkan karajo ka nan pandai

Barulah dapek nan barasiah


Kalau sangketo lamo dibungkuih

Tumbuahlah dandam jo kasumek

Akianyo bisua kok malatuih

Sakampuang urang dapek laknaek


Karajo baiak dicapekkan

Nak jan ditimpo dek nan buruak

Karajo buruak dilambekkan

Untuang ditimpo dek nan baiak


Kalau pandai manceteh aka

Mati lalu ka pucuaknyo

Indak pandai manceteh aka

Tumbuahlah tuneh di rusuaknyo


Pandai mambungkuih barang busuak

Lamo lambek babaun juo

Mandepek malu ayah jo induak

Awak bacenai salamonyo


Kalau awak tagak dimuko

Ingeki kawan di bulakang

Kok indak usah bakarajo

Sarahkan badan ka urang


Kalau kasatuan lah tacapai

Nagari aman jo santosa

Hati sanang paham salasai

Lamak lalok kito basamo


Padi masak jaguang maupiah

Rakyaek saiyo jo sakato

Jalan rancak kampuang barasiah

Rahmat turun sandirinyo


Bapak kayo mandeh batuah

Mamak disambah urang pulo

Urang lah takuik babuek salah

Insyaallah masuak sarugo


Rimbo tangah baluko Talang

Tampuniak taratang bungkuak

Kulik manih di pandakian

Pena patah dawaek tatunggang

Awak latiah mato mangantuak

Sadang manih kito hantikan


#cendekiaminang

Oleh: Edy Karanggo

Senin, Agustus 23, 2010

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

Rasulullah

 Bissmillahirohmanirohim Assalamu'alaikum Waromatullahi Wabarakaatuh Allhmdulillah Ya Allah Ya Robby Ya Rohman Ya Rohim Ya Karim.....😘...